Τι είναι η άνοια;

 

 Με τον όρο άνοια περιγράφεται ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούνται από διαταραχές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Δεν είναι μία συγκεκριμένη ασθένεια. Η άνοια επηρεάζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα να εκτελεί το άτομο καθημερινές εργασίες. Η λειτουργία του εγκεφάλου επηρεάζεται αρκετά ώστε να παρεμβαίνει στη φυσιολογική κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του ατόμου. Στις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται μπορεί να περιλαμβάνονται η μνήμη, οι δεξιότητες στον προφορικό λόγο, η κατανόηση πληροφοριών, οι δεξιότητες κατανόησης του χώρου, η κρίση και η προσοχή. Οι άνθρωποι με άνοια μπορεί να έχουν δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και στον έλεγχο των συναισθημάτων τους. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν αλλαγές στην προσωπικότητα. 

 

Η άνοια συνήθως είναι εκφυλιστική. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια εξαπλώνεται σταδιακά μέσα στον εγκέφαλο καταστρέφοντας τα εγκεφαλικά κύτταρα και τα συμπτώματα του ατόμου χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου.

 

Τι είναι η νόσος Alzheimer;

 

Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, καθώς αποτελεί την αιτία για το 60% περίπου των περιπτώσεων. Συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών,  είναι δυνατόν όμως να εμφανιστεί και σε μικρότερες ηλικίες. Στα αρχικά της συμπτώματα συγκαταλέγονται η ήπια διαταραχή της μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών που συχνά δε γίνονται αντιληπτές τόσο από το ίδιο το άτομο όσο και από το οικογενειακό περιβάλλον του. Καθώς όμως η νόσος εξελίσσεται επηρεάζονται σταδιακά οι δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής, όπως για παράδειγμα η διαχείριση των οικονομικών, η οδήγηση, οι κοινωνικές επαφές, ο προσανατολισμός στο χώρο, η προσωπική φροντίδα. Με την πάροδο του χρόνου, το άτομο δυσκολεύεται τόσο ώστε καταλήγει να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Πέραν της έκπτωσης της μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών, μπορεί να παρουσιάσει διαταραχές στη συμπεριφορά, διαταραχές ύπνου ή όρεξης, επιθετικότητα, απάθεια.

 

Ποιοι είναι οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για τη νόσο Alzheimer;

 

Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η αύξηση της ηλικίας.  Η νόσος διπλασιάζεται σε συχνότητά ανά 5ετία, μετά τα 65 χρόνια. Γενετικοί παράγοντες επίσης μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Έχουν ανακαλυφθεί 3 γονίδια, μεταλλάξεις στα οποία προκαλούν τη σπάνια «κληρονομική» μορφή της νόσου (1-2%), τα συμπτώματα της οποίας εμφανίζονται σε πολύ νεαρή ηλικία (πχ ηλικία κάτω των 50 ετών). Ωστόσο, η συχνότερη «σποραδική» μορφή της νόσου από την οποία πάσχει το 98-99% των ατόμων με νόσο Alzheimer επηρεάζεται σε μικρότερο βαθμό από γενετικούς παράγοντες.  Επί του παρόντος, οι γενετικοί αυτοί παράγοντες δεν είναι ούτε πλήρως γνωστοί ούτε τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν όμως και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου. Αυξάνονται οι επιστημονικές ενδείξεις που συνδέουν τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για την καρδιαγγειακή νόσο (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα) και με τη νόσο Alzheimer, κάτι που επιτρέπει μερικώς την πρόληψή της.  Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή φαίνεται ότι προστατεύουν από την νόσο.

 

Υπάρχει θεραπεία για τη νόσο Alzheimer;

 

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για την νόσο Alzheimer. Έχουμε στη διάθεσή μας φάρμακα που αποτελούν συμπτωματική θεραπεία, ιδίως αν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια. Οι ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής, γίνεται ευκολότερη η φροντίδα τους και μικρότερο το βάρος για τις οικογένειές τους. Έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα με άνοια έχουν ελαττωμένα επίπεδα ακετυλχολίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της μνήμης. Σήμερα υπάρχουν φάρμακα που αναστέλλουν το ένζυμο που αποδομεί την ακετυλχολίνη και αυξάνουν την ποσότητά τους στον εγκέφαλο των πασχόντων. Τα φάρμακα αυτά είναι οι αναστολείς χολινεστερασών, η δονεπεζίλη, η ριβαστιγμίνη και η γκαλανταμίνη. Επίσης, η μεμαντίνη ενδείκνυται για τη θεραπεία μέτριας έως σοβαρής νόσου Alzheimer. Επιπλέον υπάρχουν φάρμακα που αντιμετωπίζουν την κατάθλιψη, την επιθετικότητα, τον αρνητισμό και τις λοιπές προβληματικές συμπεριφορές των ατόμων που πάσχουν από άνοια. 

 

Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται μεγάλη ερευνητική προσπάθεια με στόχο την ανεύρεση ριζικών αποτελεσματικών θεραπειών και υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία στον επιστημονικό χώρο ότι στο απώτερο μέλλον θα έχουμε φαρμακευτικές παρεμβάσεις πολύ αποτελεσματικότερες. 

 

Υπάρχουν αναστρέψιμες άνοιες;

 

Σε λίγες περιπτώσεις η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα άλλου υποκείμενου σωματικού νοσήματος π.χ. μιας βαριάς ενδοκρινοπάθειας (υποθυρεοειδισμός) ή της έλλειψης από τον οργανισμό βιταμινών (π.χ. Β12) και ιχνοστοιχείων. Η άνοια μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα όγκων του εγκεφάλου ή να είναι αποτέλεσμα τοξικής δράσης στον εγκέφαλο ουσιών όπως το αλκοόλ ή διαφόρων φαρμάκων. Τέλος, ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή μπορεί να προκαλέσουν μνημονικές δυσκολίες. Η ανίχνευση τέτοιων περιπτώσεων δευτερογενούς ανοϊκής συνδρομής έχει σημασία γιατί αντιμετωπίζοντας το υποκείμενο πρόβλημα θεραπεύουμε και τη νοητική έκπτωση, μερικά ή ολικά.

 

Αναγνωρίζοντας τα σημεία και τα συμπτώματα της άνοιας

 

Η άνοια επηρεάζει κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο. Πρέπει να ζητήσετε βοήθεια από κάποιον ειδικό εάν η μνήμη σας δεν είναι τόσο καλή όσο ήταν παλιότερα κι αν παρατηρήσετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα:

 

• Ξεχνάτε πρόσφατα γεγονότα ενώ θυμάστε τα παλιά;

• Δυσκολεύεστε να παρακολουθήσετε μία συζήτηση ή ένα πρόγραμμα στην τηλεόραση;

• Ξεχνάτε ονόματα φίλων και κοινών αντικειμένων;

• Επαναλαμβάνετε τα ίδια πράγματα ή χάνετε τον ειρμό σας όταν μιλάτε;

• Έχετε πρόβλημα με την αφηρημένη σκέψη;

• Νιώθετε αγχωμένοι, στεναχωρημένοι ή θυμωμένοι επειδή ξεχνάτε;

• Οι άλλοι άνθρωποι παρατηρούν τα προβλήματα με τη μνήμη σας;

• Χάνεστε ακόμα και σε γνωστά μέρη;

• Εμφανίζετε μειωμένη ικανότητα ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής;